Trong một năm, người Việt Nam ta có rất nhiều các ngày lễ, kể cả ngày lễ dương lịch hay âm lịch. Bên cạnh những ngày lễ trọng đại lớn của đất nước như tết nguyên đán, hay giỗ tổ Hùng Vương, 20/11, 20/10,… thì các ngày giỗ tổ nghề cũng rất quan trọng. Đó là ngày những người làm việc trong lĩnh vực ngành nghề đặc thù tưởng nhớ, tôn vinh những người đã có công sáng lập & phát triển ra những ngành nghề để người đời sau có được kinh nghiệm và công việc làm ổn định. Sau đây là những hướng dẫn cúng giỗ tổ nghề ở Việt Nam và các thông tin cần biết!
Cúng tổ nghề Việt Nam
Ý nghĩa nghi lễ cúng giỗ tổ nghề
Tổ nghề hay còn được gọi là Đức Thánh Tổ hay Tổ Sư là người có nhiều công lao trong việc sáng lập, truyền bá và phát triển một ngành nghề nào đó. Phần lớn ngày giỗ tổ những ngành nghề không phải mới ra đời từ thời có người sáng lập mà có thể là đã có từ trước. Do vậy, có thể nói phong tục làm lễ cúng giỗ tổ nghề không chỉ là dành cho người tạo nên nghề mà còn là người phát triển, có công lớn, và gìn giữ nghề nghiệp cho đời sau.
Vì vậy, mà các thế hệ sau nhằm tôn vinh và nhớ tưởng ghi công ơn những người đã có công đối với việc xây dựng, phát triển gìn giữ nghề cho thế hệ sau mà đã tổ chức ngày giỗ tổ nghề truyền thống của địa phương.
Đồng thời, cách cúng tổ nghề bên cạnh việc bày tỏ lòng biết ơn thì còn cầu mong cho công văn việc làm nghề được suôn sẻ, buôn bán may mắn và tránh rủi ro. Do đó những ngày giỗ tổ của các ngành nghề tại các phường nghề hay còn được gọi là ngày giỗ phường.
Trong một năm sẽ có ngày mà cả phường nghề tổ chức lễ cúng tổ nghề dựa theo ngày kỵ nhật của những vị tổ nghề nếu biết. Hay nếu không biết ngày kỵ nhật thì sẽ là 1 ngày nhất định mà mọi người trong phường, trong làng cùng theo 1 nghề để chọn làm ngày giỗ tổ nghề chung.
- Các nghề đều có tổ nghề & không nhất thiết chỉ có 1 tổ nghề mà có thể là nhiều vị tổ nghề cùng 1 nghề như: có 3 vị tổ nghề sân khấu (là tam vị thánh tổ) và những vị tổ ở nhiều thời điểm khác nhau là Phạm Thị Trân, Đào Tấn và Cao Văn Lầu…
- Có thể người có thể trở thành nhiều vị tổ nghề của những ngành nghề khác nhau như: Trần Ứng Long tổ nghề đan thuyền thúng, thuyền nan và cũng chính là ông tổ nghề sơn
- Có thể một nghề nhưng mỗi địa phương lại có những vị tổ nghề khác nhau.
Ví dụ:
- Làng đá Non Nước tại quận Ngũ Hành Sơn – Đà Nẵng: tổ nghề là Huỳnh Bá Quát
- Làng đá Bửu Long, Biên Hòa Đồng Nai: tổ nghề là Ngũ Đinh
- Làng đá tại Ninh Vân, Hoa Lư, Ninh Bình: tổ nghề là Hoàng Sùng
Cách bày trí bàn thờ tổ nghề
Đối với những làng nghề, ngành nghề thì thờ tổ nghề được coi là một truyền thống uống nước nhớ nguồn, và tôn sư trọng đạo. Thường những người làm nghề sẽ sinh sống thành một làng nghề, phường nghệ và cùng nhau lập bàn thờ tổ nghề. Cách lập bàn thờ tổ nghề có thể bày trí tại gia và cúng tổ nghề vào những ngày tuần, tiết, sóc, vọng và giỗ Tết.
Nhưng phổ biến và quan trọng nhất đó chính là cách lập bàn thờ tổ nghề chung ở có phường nghề, làng nghề đó là lập miếu, đến, định riêng để thờ tổ nghề của mình và có thể nhiều những vị tổ nghề được thờ làm thành hoàng làng, có nghĩa người khai sinh là làng nghề.
Các ngày giỗ tổ nghề lớn ở Việt Nam
Hiện nay, trên cả nước có rất nhiều những ngành nghề truyền thống và có khoảng hơn 60% có tổ chức ngày giỗ tổ của những ngành nghề truyền thống đó như:
- Cúng tổ nghề buôn bán và kinh doanh
- Ngày giỗ tổ nghề cơ khí
- Ngày giỗ tổ nghề sân khấu
- Ngày giỗ ông tổ nghề thêu
- Ngày giỗ tổ nghề xây dựng (thợ hồ hay thợ nề)
- Giỗ tổ nghề đá, gốm
- Ngày giỗ tổ nghề in, nghề cơ khí Ngày giỗ tổ nghề kim hoàn
- Cúng giỗ tổ nghề thợ may
- Ngày giỗ tổ nghề gỗ (mộc)
Hay có rất nhiều lĩnh vực mới ra đời và phát triển trong những năm gần đây như: Ngày giỗ tổ nghề rèn, sửa xe, lái xe, nghề điện, nghề bánh hay nghề bếp … đến các ngày giỗ tổ nghề thẩm mỹ như: ngày giỗ tổ nghề tóc, xăm, hay trang điểm – makeup, nghề nail, spa, thậm chí là cờ bạc…
Dưới đây là một số ngày giỗ tổ nghề ở Việt Nam được nhiều người trong nghề tổ chức long trọng bạn có thể tham khảo:
1. Ngày giỗ tổ nghề tóc
Giỗ tổ nghề tóc là vào ngày mấy?
Ngày giỗ tổ nghề tóc là ngày nào trong truyền thống nghề là một câu hỏi của rất nhiều người trong nghề đưa ra. Dựa theo nguồn gốc xưa kể lại thì vào ngày giỗ tổ nghề tóc là ngày 20 tháng Giêng (16/3 âm lịch hàng năm) nhằm tưởng nhớ và ghi công người làm tóc. Vào những ngày này thì những người làm nghề tóc sẽ chuẩn bị một mâm cúng giỗ tổ nghề tóc và bài văn khán cúng giỗ tổ nghề.
2. Ngày giỗ tổ nghề sân khấu
Ngày giỗ tổ nghề sân khấu hay còn được gọi là ngày giỗ tổ nghề nghệ sĩ là ngày giỗ chung của những người có công xây dựng, và phát triển trong lĩnh vực ngành nghề sân khấu.
Tổ nghề sân khấu là ai?
Trong nghề sân khấu vẫn thường hay nhắc đến 3 vị tổ nghề sân khấu hay còn được gọi là tam vị thánh tổ. Vậy tổ nghiệp, tổ nghề sân khấu là ai hay tam vị thánh tổ là những vị nào?
Theo lời truyền dạy của những người trong nghề sân khấu thì tam vị thánh tổ của nghệ thuật sân khấu bao gồm có:
- Tiên Sư: vị khai sáng ra nghề sân khấu
- Tổ Sư: Nối tiếp & lưu truyền nghề
- Thánh Sư: soạn tuồng
Còn nếu tìm hiểu về tổ nghiệp là ai có thể nói có rất nhiều người được coi là tổ nghề sân khấu bởi lĩnh vực sân khấu có rất nhiều các ngành nghề nhỏ từ cải lương, tuồng, chèo… Ví dụ:
- Bà tổ nghề sân khấu hát chèo Việt Nam là: Phạm Thị Trân và bà cũng là tổ đầu tiên của ngành sân khấu
- Những vị tổ nghề sân khấu tuồng: Liêu Thủ Tâm, Đào Tấn
- Ông tổ nghề sân khấu cải lương là: Ông Tống Hữu Định, Năm Tú (Châu Văn Tú)
- Ông tổ nghề sân khấu kịch nói là: Ông Vũ Đình Long
- Ông tổ nghề sân khấu sân khấu hát xẩm là: Ông Trần Quốc Đĩnh
- Ông tổ nghề sân khấu ca trù là: Ông Đinh Dự
- Tổ nghề nhiếp ảnh là: Nguyễn Lan Hương
- Bà tổ nghề trò Xuân Phả là: Dương Thị Nguyệt
Do đó tên gọi Tổ nghiệp sân khấu như một cách gọi chung tất cả những ai có công sáng lập & lưu truyền ngành nghệ thuật sân khấu.
Giỗ tổ nghề sân khấu vào ngày bao nhiêu?
Theo truyền thống xưa thì vào ngày 12/8 âm lịch hàng năm sẽ là ngày giỗ tổ nghề sân khấu,. Ngày này cũng được chính phủ Việt Nam chính thức chọn lựa là ngày truyền thống Sân khấu Việt Nam từ năm 2011.
Cách để cúng giỗ tổ nghề sân khấu
Tục xưa thì vào ngày 12/8 âm lịch những gánh hát rong sẽ tìm nơi tạm nghỉ & lập thỉnh bàn thờ tổ nghiệp Sân khấu ra giữa sân khấu & tiến hành làm lễ giỗ tổ nghề với việc chuẩn bị bày mâm cúng giỗ tổ sân khấu & đọc bài khấn cúng giỗ tổ sân khấu. Sau khi hành lễ xong thì chia lộc cho cả đoàn & vấn còn lưu giữ đến ngày nay.
3. Ngày giỗ tổ nghề thêu
Nghề thêu Việt Nam được hình thành từ thế kỷ 16 và ông tổ nghề thêu đó là ông Lê Công Hành, tên thật là Trần Quốc Khải, (sinh 18/1/1606 và mất 12/6/1661) quê ở làng Quất Động, Thường Tín, thuộc tỉnh Hà Tây.
Do vậy hàng năm vào ngày mất của ông tổ nghề thêu vào 12/6 âm lịch những người trong nghề thêu đều sẽ tổ chức lễ cúng ông tổ nghề có truyền thống hơn 300 năm.
4. Cúng giỗ tổ nghề thợ may
Ngày giỗ tổ nghề may là vào ngày nào?
Tương truyền là vào ngày 12/12 (tháng Chạp) hàng năm thì mọi thợ may trên khắp cả nước sẽ thành tâm chuẩn bị một mâm cúng giỗ tổ ngành may và làm lễ cúng.
Bà tổ nghề may là ai?
Người được tôn sư là Tổ nghề may là bà Nguyễn Thị Sen và cũng chính là tứ phi Hoàng Hậu Cồ Quốc của Vua Đinh Tiên Hoàng. Và bà mất vào ngày 12 tháng chạp nên ngày đó được chọn là ngày giỗ tổ nghề may.
Cách cúng giỗ tổ thợ may
Lễ cúng giỗ tổ thợ may được diễn ra vào buổi sáng sẽ bao gồm phần chuẩn bị mâm cúng giỗ tổ nghề may & thành tâm dâng hương và đọc văn khấn cúng giỗ tổ nghề thợ may.
Giỗ tổ nghề may cúng lễ vật gì?
- một cành hoa
- một con gà hoặc đầu heo, heo quay tùy ý
- một đĩa trầu cau
- một ly rượu
- một chén nước lã.
Mâm lễ cúng giỗ tổ ngành may được lập nơi khang trang gần ở bàn may.
Đối với một số làng nghề lâu năm như làng Trạch Xá cái nôi của nghề may thì lễ cúng giỗ Tổ nghề may được tổ chức cầu kỳ hơn gồm có:
Đồ cúng giỗ tổ ngành may bao gồm có:
- Gạo và muối hủ
- Trà pha sẵn
- Rượu nếp
- Trầu cau
- Giấy cúng giỗ tổ ngành may Hoa lay ơn
- Nhang rồng phụng 5 tất, đèn cầy
- Mâm lễ trái cây ngũ quả
- Mâm lễ mặn: xôi gà hoặc heo quay, bánh bao/ bánh chưng, tét, chả lụa…
Cách lập bàn thờ tổ nghề may được sơn son thếp vàng, cùng bức hoành phi với các câu thơ tôn vinh nghề may truyền thống ở Trạch Xá.
Văn khấn cúng giỗ tổ nghề thợ may
Lễ cúng sẽ được thực hiện khi đã chuẩn bị xong mâm lễ và lên hương đèn. Những nghệ nhân trong làng trang phục chỉnh tề là chủ bái & đọc bài cúng giỗ tổ nghề may với nội dung cảm tạ công ơn tổ nghề và những bậc tiền bối và cầu mong phù hộ cho phường may mặc của mình đời đời được sung túc, phát đạt cùng nhau chia lộc và trò chuyện, trao đổi công việc.
5. Cúng giỗ tổ nghề mộc
Ngày giỗ tổ nghề mộc là vào ngày nào?
Giỗ tổ thợ mộc ngày nào thì theo truyền thuyết về lịch sử ngày ngày giỗ tổ nghề gỗ – mộc diễn ra 2 đợt trong năm.
- Đợt 1: ngày 13/6 âm lịch hàng năm
- Đợt 2: ngày 20/12 âm lịch.
Lễ cúng giỗ tổ nghề mộc
Cúng giỗ tổ nghề thợ mộc hàng năm được tổ chức ở nhà người thợ mộc, nơi làm việc.
Mâm cúng giỗ tổ thợ mộc
Bàn hương án tổ sư chỉ là chiếc bàn nhỏ, có bài vị sơn màu đỏ đề chữ “Tiên sư” cùng 1 bát nhang, bình hoa, & mâm lễ vật cúng giỗ tổ nghề mộc.
Mâm cúng ngày giỗ tổ nghề thợ mộc thường gồm có:
- Chè xôi: mỗi loại 5 phần
- Bộ tam sên gồm: 1 quả trứng, 1 miếng thịt luộc, 1 con cua hoặc 3-5 con tôm
- Trái cây ngũ quả
- Nhang, đèn cây, trà, rượu và nước
- Bình hoa tươi
- Dĩa bánh kẹo
- Giấy cúng, vàng bạc Gà trống tơ luộc, chéo cánh đẹp
- Heo quay, bánh hỏi
Bài văn khấn, bài cúng giỗ tổ nghề thợ mộc
Trước bàn hương án những người thợ ăn mặc chỉnh chủ & đúng trước đó hướng về hương án. Sau đó người thợ chính hay chủ cơ sở làm lễ dâng hương đọc văn khấn giỗ tổ nghề mộc cảm tạ tổ nghề & mong tổ sư giúp đỡ những người làm nghệ thợ mộc được nhiều sức khỏe, và làm ăn thuận lợi.
Sau khi thợ chính đọc bài cúng giỗ tổ thợ mộc xong thì lần lượt những người thợ phụ, học nghề có mặt thắp hương và vái lạy trước bàn thờ tổ sư.
6. Lễ cúng tổ nghề buôn bán
Tổ nghề buôn bán
Chử Đồng Tử là thương nhân đầu tiên của nước người Việt Nam và còn là vị thần linh bảo hộ nghề buôn bán. Thương nhân mỗi lần đi ngang qua miếu thờ Chử Đồng Tử – Tiên Dung đều dừng thuyền và lên bờ thắp hương cầu khấn mong được phù hộ.
Giỗ tổ nghề buôn bán vào ngày nào?
Theo truyền thống thì ngày giỗ tổ nghề kinh doanh là vào ngày mùng 10 – 15/3 Âm lịch tại làng Đa Hòa, huyện Châu Giang (Hưng Yên) diễn ra nhiều những nghi thức cúng tổ nghề buôn bán.
7. Cúng giỗ tổ nghề xây dựng
Giỗ tổ nghề xây dựng vào ngày nào?
Ngày giỗ tổ xây dựng hay còn được gọi là ngày giỗ tổ ngành, nghề xây dựng, thợ hồ, thợ nề được tổ chức vào ngày 20 tháng Chạp hàng năm. Vào ngày giỗ tổ nghề xây dựng ngành xây dựng & các công ty sẽ tổ chức cúng giỗ tổ ngành xây dựng.
Ngoài ra, còn có 1 ngày lễ cúng vào 13/6 âm lịch hàng năm diễn ra tại nơi làm việc của những người thợ xây, thợ nền hay những công trình đang thi công với phần lễ đơn giản là 01 quả trứng luộc, 01 con tôm luộc cùng 01 miếng thịt heo luộc cùng chai rượu nếp trắng. Khác với ngày cúng lễ tổ ngành xây dựng vào ngày 20/12 với thủ tục cúng, mâm vật lễ linh đình và có cả lễ nhập môn cho người mới vào nghề.
Lễ cúng ngày 20/12 thường được tổ chức theo kiểu làng nghề. Tức là trong 1 làng làm nghề xây dựng thì sẽ phân công ra thành từng nhóm khác nhau mang lễ vật đến giao cho người chủ lễ cùng người chủ lễ sẽ đáp lễ lại trong lễ cúng.
Vật lễ cúng là bộ Tam sên bao gồm 01 con gà trống trắng, 01 con heo đực cùng 01 vò rượu nếp trắng thơm ngon. Từng tốp thợ sẽ tiến vào lễ đường hành lễ, có thể làm cả lễ nhập môn cho những người mới vào nghề vào ngày giỗ tổ.
Mâm cúng tổ nghề xây dựng
Theo hướng dẫn cách cúng giỗ tổ thợ hồ thì cần chuẩn bị các món lễ vật cúng giỗ tổ ngành xây dựng như sau:
- Trái cây
- Hoa Lay ơn
- Nước chai
- Giấy cúng Giỗ tổ ngành xây dựng (không thể thiếu)
- Xôi, gà luộc
- Heo quay con Nhang rồng phụng 5 tất
- Đèn cầy
- Bánh bao
- Bánh chưng/bánh tét
- Chả lụa Gạo, muối hủ
- Trà pha sẵn
- Rượu nếp, trầu cau
Chuẩn bị mâm lễ là thủ tục cúng giỗ tổ nghề xây dựng không thể thiếu để tỏ lòng thành và chuẩn bị vào phần lễ cúng chu đáo.
Cách cúng giỗ tổ ngành xây dựng nên lưaj giờ cúng giỗ tổ nghèxây dựng là giờ tốt trong buổi sáng để tổ chức lễ. Người đúng chủ và những thành viên ăn mặc chỉnh tề. Sau khi bày biện lễ cúng ở bàn thờ tại vị trí nghiêm trang thì người đứng chủ đơn vị đứng ta đọc bài khấn cúng giỗ tổ thợ hồ.
Bài văn khấn cúng giỗ tổ nghề
Theo truyền thống của mỗi nghề có một vị tổ nghề là người có công dạy nghề và được tôn thờ. Do đó việc thờ cúng giỗ tổ nghề sẽ tương đối là như nhau, chỉ khác nhau đa phần ở phần sắm lễ giỗ tổ nghề, nhưng cốt ở thành tâm.
Dưới đây là bài văn khấn cúng ngày giỗ tổ nghề dành cho tất cả những ngành nghề khác nhau. Tín chủ đọc bài văn cúng chỉ thay đổi các phần về nội dung mời thánh tổ nghề gì & đúng ngày cúng giỗ tổ nghề đó.
Mời các bạn cùng tham khảo bài văn khấn cúng tổ nghề, tổ nghiệp ngay tại đây:
“Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
- Con lạy chín phương trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Đông Trù Tư mệnh Táo phủ thần quân.
- Con kính lạy các ngài Thần linh, Thổ địa cai quan trong xứ này.
Tín chủ con là ………
Ngụ tại……………
Hôm nay là ngày 20 tháng Chạp năm … AL
Tín chủ con thành tâm sắm lễ, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương dâng lên trước án, thành tâm kính mời: Đức Hoàng Thiên Hậu Thổ Chư vị Tôn Thần, ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ Địa, ngài Bản gia Táo Quân cùng Chư vị Tôn thần.
Con kính mời Thánh tổ nghề …..
Cúi xin Chư vị Tôn thần thánh tổ nghề… thương xót tín chủ, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù Trì tín chủ chúng con toàn gia an lạc, công việc hanh thông. Người vượng, lộc tài tăng tiến, tâm đạo mở mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! ((3 lần)”.
Trên đây là một số những thông tin cơ bản liên quan tới lễ cúng giỗ tổ những ngành nghề tại Việt Nam cũng như các ngày giỗ tổ nghề, thể hiện truyền thống tôn sư trong đạo và cầu mong nghề nghiệp phát triển tốt, thuận lợi và bình an. Ngoài ra nếu bạn có nhu cầu cần đặt mâm cúng trọn gói, hãy liên hệ ngay với Đồ Cúng Tâm Linh dịch vụ chuyên cung cấp mâm cúng các loại đúng phong tục truyền thống!
