Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là loại hình di sản tập quán xã hội đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương mang biểu tượng của sự đoàn kết dân tộc, là nơi hội tụ tâm linh của người Việt, những giá trị của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương hiện đang được cộng đồng người Việt gìn giữ, bảo vệ, trao truyền và cùng nhau phát huy trong đời sống. Hãy cùng Công Ty Đồ Cúng Tâm Linh tìm hiểu những giá trị đặc trưng này nhé!
Giá trị truyền thống đạo đức
Ở Việt Nam, trong mỗi gia đình đều có bàn thờ tổ tiên được đặt ở vị trí trang trọng nhất, ở góc độ làng xã là thờ thành hoàng làng. Ở góc độ quốc gia dân tộc thì đó là thờ vua Tổ của một nước – Hùng Vương. Thờ cúng tổ tiên là một nét văn hoá của người Việt, đó chính là sự tưởng nhớ, tôn thờ những người có công sinh thành, và nuôi dưỡng những người có công với dân với nước. Nếu ai trong quá khứ từng có hành động đi ngược lại với lợi ích của dân tộc, cộng đồng, thì không những không được tôn thờ, kính trọng mà lại còn bị nguyền rủa, trừng phạt, đó là giá trị đạo đức.
Thờ cúng vua Hùng Vương và những vị anh hùng có công với dân, với nước là sự thể hiện lòng hiếu thảo, sự biết ơn, tôn kính công đức của các bậc tiền nhân, là cơ sở hình thành lòng nhân ái, tính cộng đồng. Quá trình ý thức về tổ tiên cùng các vua Hùng và những người có công với dân với nước sẽ mang lại giá trị nhân văn sâu sắc, nó khởi phát mối thiện tâm bên trong mỗi con người, trong cộng đồng xã hội. Nó nhắc nhở con người hành động theo một chuẩn mực nhất định và củng cố niềm tin vào sự chứng giám, sự che chở, kỳ vọng của tổ tiên – các vị vua Hùng.
Mang tính kết nối cộng đồng dân tộc
Theo GS. Nguyễn Chí Bền: “Về mặt xã hội, giá trị của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là sự thể hiện tính cố kết cộng đồng, truyền thống và đoàn kết dân tộc. Có thể coi tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương như là một sợi chỉ đỏ kết nối quá khứ với hiện tại, là bệ đỡ tâm linh cho các thế hệ người Việt Nam”. Tín ngưỡng thờ cúng các vị Hùng Vương là điểm hội tụ văn hoá tâm linh, và là biểu tượng của tinh thần đại đoàn kết dân tộc.
Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương không chỉ là sợi dây liên kết giữa quá khứ và hiện tại – tương lai mà còn là sợi dây liên kết chặt chẽ giữa con người; giữa cộng đồng các dân tộc trong thực tại. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và lễ hội Đền Hùng thể hiện sự gắn bó của cộng đồng trong ý nghĩa “đồng bào”, cùng với truyền thuyết Lạc Long Quân – Âu Cơ, dân tộc Việt Nam có cùng chung một cội nguồn, chung một dòng máu Lạc Hồng, là những người con sinh cùng một bọc, nghĩa “đồng bào” từ đó mà sinh ra, cả nước cùng tôn thờ một vị vua Tổ, một biểu hiện cho sức mạnh siêu nhiên để bảo vệ cho sự tồn vong của dân tộc, và của cả cộng đồng.
Theo cấp độ quốc gia, tính cố kết cộng đồng còn được thể hiện qua lễ hội Đền Hùng là ngày hội chung của dân tộc, và là nơi quy tụ con Lạc, cháu Hồng khắp mọi miền Tổ quốc. Mọi người Việt Nam thuộc mọi dân tộc, mọi tầng lớp, cho dù già trẻ, gái trai, dù đang sinh sống ở Việt Nam hay ở nước ngoài đều có chung một Tổ, hay chung một ngày giỗ Tổ, chung một cội nguồn. Vì vậy, giỗ Tổ Hùng Vương trở thành biểu tượng của giá trị văn hoá tinh thần vô cùng sâu sắc và độc đáo của dân tộc Việt Nam, vừa là niềm tự hào, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và thể hiện truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.
>>> Xem thêm: Tết Đoan Ngọ Mồng 5 Tháng 5 Và Các Thông Tin Cần Biết
Giá trị văn hoá tâm linh
Khi kinh tế – xã hội ngày càng phát triển, thì nhu cầu đời sống tinh thần trở nên ngày càng lớn. Bên cạnh đó, đời sống vật chất, các giá trị văn hoá tâm linh giúp cho con người cân bằng trong thực tại. Ý thức về tổ tiên giúp cho con người có niềm tin, tạo nên động lực vượt qua cái trần tục đời thường, thúc đẩy sự tìm tòi vượt qua trạng thái hiện tồn để hướng về phía trước.
Trong tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và lễ hội Đền Hùng, những yếu tố tâm linh được ẩn chứa sâu sắc từ những kiến trúc đền, miếu nơi tiến hành những tín ngưỡng đến các nghi lễ tế, lễ rước, lễ vật, phẩm vật, phẩm phục… đến các trò diễn dân gian đều chứa đựng những yếu tố văn hoá tâm linh sâu sắc.
Bên cạnh đó, giá trị văn hoá tâm linh của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương còn được thể hiện ở chỗ nó hướng con người tới chân – thiện – mỹ, cái cao cả mà con người luôn ước vọng, tôn thờ. Khi trở về với thế giới tâm linh, con người luôn cầu mong đến những giá trị tốt đẹp cho bản thân và cộng đồng, đồng thời nó cũng hình thành niềm tin thôi thúc con người hướng tới và vượt qua.
Thể hiện tinh thần yêu nước
Công đức của những vị vua Hùng được lưu truyền từ đời này qua đời khác, được cộng đồng tôn thờ, biết ơn và là biểu tượng của anh hùng lập nước. Có thể xem đây là cội nguồn của tinh thần yêu nước của dân tộc Việt Nam. Ý thức về các vua Hùng cũng chính là ý thức về cội nguồn dân tộc, đất nước từ đó tạo nên tinh thần tự cường dân tộc, ý thức độc lập tự chủ.
Dân tộc ta đã trải qua thăng trầm của bao cuộc chiến tranh, nhưng lòng yêu nước và ý thức độc lập tự chủ được các thế hệ người Việt tiếp nối nhau thì chưa bao giờ tắt, tạo nên một giá trị đặc trưng nổi bật trong hệ thống giá trị đạo đức của người Việt Nam. Ngay từ năm 40 – 43 sau Công Nguyên trong cuộc chiến tranh xâm lược, nữ tướng Hai Bà Trưng đã đọc lời thề Sông Hát trước khi ra xung trận: “Một, xin rửa sạch quốc thù/ Hai, xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng”.
Giá trị tinh thần yêu nước, tinh thần tự cường dân tộc được bắt nguồn từ sự khai sinh lập nước của các vị vua Hùng, được các thế hệ người Việt gìn giữ, tiếp nối và khẳng định như trong Tuyên ngôn Độc Lập của Lý Thường Kiệt: “Sông núi nước Nam, vua Nam ở”, đến thời đại Bác Hồ với câu nói bất hủ: “Các vua Hùng đã có công dựng nước/ Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.
Dựng nước và giữ nước là một chủ đề xuyên suốt trong tiến trình lịch sử của dân tộc ta mà cho đến hôm nay các thế hệ người Việt vẫn đang tiếp nối sự nghiệp của những vị vua Hùng trong thời đại mới.
Gắn với sự phát triển kinh tế
Trong sự nghiệp phát triển của xã hội thời hiện đại, những giá trị văn hoá càng có ý nghĩa và gắn bó chặt chẽ cùng với sự phát triển kinh tế. Tín ngưỡng thờ Hùng Vương mà dạng thức cụ thể sinh động nhất là lễ hội Đền Hùng đang là sản phẩm độc đáo, và đặc biệt của kinh tế du lịch, vừa là tài nguyên du lịch nhân văn phong phú và có giá trị.
Bản chất của du lịch chính là văn hoá (nhất là văn hoá tâm linh). Nhu cầu du lịch chính là do văn hoá quyết định. Bản thân lễ hội Đền Hùng đã mang đến một ý nghĩa to lớn, một giá trị văn hoá sâu sắc và độc đáo, do đó có sức lôi cuốn và mời gọi mãnh liệt tới cộng đồng dân cư.
Hằng năm, Khu di tích Lịch sử Đền Hùng đón 6 đến 8 triệu du khách tham dự lễ hội Hùng Vương và thăm Khu di tích Lịch sử Đền Hùng. Đây là một yếu tố thuận lợi cho ngành kinh tế du lịch khai thác tiềm năng và phát triển. Xét ở góc độ này, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một nguồn tài nguyên du lịch nhân văn phong phú và hấp dẫn, là sản phẩm du lịch văn hoá đặc biệt cho ngành kinh tế du lịch tại Việt Nam.
Giá trị lịch sử
Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một biểu tượng cội nguồn của quốc gia, dân tộc, phản ánh một ý thức hệ sâu sắc như một sự minh triết được ông cha truyền lại cho đến hôm nay. “Giá trị dễ nhận thấy của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là giá trị lịch sử. Tín ngưỡng không phải là lịch sử đích thực, mà còn là lịch sử hiện lên, ánh xạ qua cảm xúc, qua niềm tin, là ý thức của người dân về lịch sử. Nói đến một tín ngưỡng là nói đến niềm tin vào một nhân vật được phụng thờ. Nhân vật được phụng thờ bao giờ cũng được người dân đẩy vào cõi thiêng vừa huyền ảo, lại vừa kỳ bí”.
Trên vùng đất Phú Thọ có thể thấy dày đặc những câu chuyện truyền thuyết, huyền thoại về thời kỳ Hùng Vương dựng nước. Bên cạnh đó, những trò chơi dân gian, các diễn xướng, các lễ hội truyền thống đều gắn kết với chủ đề dựng nước và giữ nước thời đại các vua Hùng. Các truyền thuyết về Thánh Gióng, Sơn Tinh Thủy Tinh hay Mai An Tiêm; các trò diễn như múa “tùng dí”, rước ông Khiu, bà Khiu, tế nõ nường… các lễ hội Rước vua về làng ăn Tết, Rước chúa gái, lễ hội vua Hùng dạy dân trồng lúa, lễ hội hát Xoan… thể hiện vùng đất Phú Thọ là kho tàng văn hóa dân gian về thời đại của các vua Hùng.
Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là quá trình lịch sử hóa và huyền thoại hóa đan xen. Kết hợp giữa những di tích lịch sử, di chỉ khảo cổ như Gò Mun, Phùng Nguyên, Sơn Vi, làng Cả, xóm Dền cùng các di vật, cổ vật được tìm thấy quanh núi Hùng như Nha Chương, trống đồng, rìu, mũi tên… cho ta thấy một thời đại Hùng Vương rực rỡ và cho thấy rõ nét một Nhà nước Văn Lang cổ đại, là trung tâm khởi phát của người Việt cổ.
Tổng kết
Trên đây là tổng hợp tất cả ý nghĩa của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương một cách đầy đủ và chi tiết nhất. Công Ty Đồ Cúng Tâm Linh hy vọng đã mang đến bài viết đầy đủ giúp bạn hiểu được ý nghĩa của tín ngưỡng này.
